Kanada’daki Türkler ne iş yapıyor? Sıcacık bir sohbetten notlar
Mutfağın ışığı sarı, çay demlikte fokur fokur… Sohbet koyulaştıkça aynı soru dönüp dolaşıp geliyor: “Kanada’daki Türkler ne iş yapıyor?” Bu sorunun tek bir cevabı yok; çünkü hikâye, 60’larda burslu öğrencilerin geldiği kampüslerden bugünün yapay zekâ laboratuvarlarına, aile işletmelerinden sağlık ve zanaat mesleklerine kadar uzanan, rengârenk bir mozaik. Gel, köklerden başlayıp bugüne ve yarına doğru, arkadaş sohbeti tadında bir tur atalım.
Kökler: Öğrencilikten profesyonelliğe uzanan bir yol
Kanada’ya Türk göçünün görünürleştiği dönemin başını üniversiteye gelen öğrenciler ve yüksek vasıflı meslek sahipleri çekiyor. 1960’lardan itibaren tıp, mühendislik ve akademi hattında ciddi birikim oluşuyor. Bugünse 2021 Nüfus Sayımı verilerine göre Türk kökenli nüfus on binlerle ifade ediliyor; ağırlıkla Toronto, Montréal ve Vancouver etrafında yoğunlaşıyor. Bu tablo, eğitim ve profesyonel geçmişin göç hikâyesindeki kurucu rolünü hatırlatıyor. ([Kanada Ansiklopedisi][1])
Bugün: Üç ana kulvar ve ara sokaklar
1) STEM ve teknoloji: “kod, veri, sistem”
Kanada’nın Express Entry sistemi, 2023’ten beri kategori bazlı seçimlerle STEM (yazılım, veri, mühendislik) profillerini özellikle öne çıkarıyor. Bunun sonucu olarak yazılım geliştiriciler, veri analistleri, sistem mimarları ve mühendisler Türk topluluğunda görünür bir paya sahip. IRCC’nin yıllık raporları da, davet alan profiller arasında teknoloji işlerinin güçlü seyrettiğini teyit ediyor. ([Canada][2])
2) Sağlık, zanaat ve ulaştırma: “ellerle ve insanla yakın temas”
Kategori bazlı seçimlerin sağlık meslekleri (hemşirelik, hekimlik, diş hekimliği dışı klinik meslekler), inşaat-zanaat (elektrik, tesisat, marangozluk) ve ulaştırma (ör. lojistik ve sürücülük) için ayrı kulvarlar açması, bu alanlara yönelimi artırıyor. Diploma denklikleri ve lisans süreçleri kimi zaman meşakkatli; ama talep güçlü olduğu için “köprü programları” ve iş üstü öğrenme yollarıyla kariyer geçişleri sık görülüyor. ([Canada][2])
3) Girişimcilik ve perakende: “küçük dükkân, büyük etki”
Türk topluluğunun “damak tadı” ve esnaf kültürü gıda-perakende tarafını canlı tutuyor: fırın, kahve, baklava, döner; yanında market, lojistik, temizlik hizmetleri ve niş ithalat-ihracat girişimleri… Özellikle British Columbia hattında Türk girişimciliğine ilgi artıyor; yerel iş ortamı ve yumuşak iklim de cezbedici. ([Turkish Canadian][3])
Öğrencilikten iş hayatına: borcunu ödeyen bir köprü
Bugünün tablosunu anlamak için uluslararası öğrencileri ayrıca konuşmak şart. 2024 sonunda Kanada’da yaklaşık 998 bin uluslararası öğrenci vardı; Türk öğrenciler bu büyük havuzun parçası ve önemli bir kısmı mezuniyet sonrası çalışma izinleriyle işgücüne katılıyor. Türkiye’ye özel tek bir sayı vermek zor; fakat mekanizma net: okumak → çalışmak → kalıcı göçe başvurmak. Resmî “EduCanada” sayfaları da Türkiye’den gelen öğrencilerin eğitim sırasında ve sonrasında çalışma yollarını detaylı anlatıyor. ([CBIE][4])
Coğrafya ve ağlar: şehirler, mahalleler, fırsat hatları
Türkler, Büyük Toronto Bölgesi, Montréal ve Vancouver’da yoğunlaşıyor. Bu kümelenme; iş ilanlarına erişimi, referans ağlarını ve hatta müşteri tabanını güçlendiriyor. Aynı zamanda, üniversite çevreleri ve teknoloji koridorları (Toronto-Waterloo), sağlık kompleksleri (Montreal ve Toronto), yaratıcı endüstriler (Vancouver) gibi sektörel ekosistemlerle doğal bir yakınlık doğuruyor. ([Canada Immigrants][5])
Güncel fotoğrafın arka planı: politika seti ve işgücü ihtiyacı
Kanada, 2023’ten beri kategori bazlı seçimlerle STEM, sağlık, zanaat, ulaştırma ve tarım gibi alanlara ayrı davet turları düzenliyor. Bu, yalnız Türkler için değil, tüm göçmenler için “talep nerede?” sorusunun politikalara yansımış hali. 2025’e gelindiğinde ise hükümet, geçici nüfus oranını %5’in altına indirme hedefini dillendiriyor; bu da öğrenci ve geçici işçi akışlarının daha seçici yönetileceğini gösteriyor. Sonuç: Kanada, nitelikli ve ihtiyaca uygun profilleri sisteme daha hızlı çekmeye çalışıyor. ([Canada][6])
Beklenmedik bağlantılar: kültür, teknoloji ve tedarik zincirleri
Mutfak kültürü → veri kültürü: Bir Türk fırını, POS verileri ve dijital teslimat kanallarıyla haftalık planını optimize ediyor; yan dükkândaki yazılımcı komşu, menü fiyatlandırmasına yapay zekâ ile destek veriyor. Küçük işletme + teknoloji yakınlaşması, Kanada’nın gündelik ekonomisinde görünenden daha büyük verimlilik yaratıyor.
Oyun ve tasarım: İstanbul-Ankara kökenli tasarımcılar, Vancouver’ın oyun stüdyoları ve Toronto’nun fintech startuplarıyla ortak projeler üretiyor.
Lojistik ve niş dış ticaret: Türk girişimciler, Türkiye’den gelen gıda/tekstil/ev eşyası tedarikini Kanada raflarına taşıyan mikro ithalat ağlarını yönetiyor; e-ticaretle niş pazarları büyütüyor.
(Bu bölüm, sahadaki gözlemlerin ve iş ilanı-ekosistem dinamiklerinin sentezidir; politika ve sayısal dayanaklar için IRCC ve sayım kaynakları üstte yer alıyor.)
Zorluklar: denklik, dil ve “ilk iş” eşiği
Sağlık ve mühendislik gibi lisanslı mesleklerde denklik süreçleri sabır istiyor; resmi dilde (İngilizce/Fransızca) akıcılık ve yerel işyeri kültürüne alışma da ilk eşiği belirliyor. Bu yüzden birçok kişi önce yakın alanlarda iş bularak Kanada deneyimi ediniyor; ardından lisans/dil eşiğini aşınca asıl mesleğine dönüyor. Kimi zamanda girişimcilik, “dolanarak hızlanma” stratejisi oluyor.
Yarın: Üç olası rota
1) “Nitelik hızlandırma” gerçekleşirse
Kategori bazlı seçimlerin veriye dayalı sürmesi, STEM ve sağlıkta hızlı tanıma mekanizmaları, zanaat mesleklerinde çıraklık-köprü programlarının yaygınlaşması Türk profesyonellerin ana arterini genişletir. (IRCC’nin resmi çerçevesi bu yönde evrilmeye devam ediyor.) ([Canada][2])
2) “Kampüsten kalıcıya” hattı sadeleşirse
Uluslararası öğrenciler için açık ve öngörülebilir bir yol haritası; mezuniyet sonrası çalışma izinleriyle işe geçiş ve ardından kalıcı göç başlıklarında daha net kurallar, Türk gençlerinin Kanada işgücündeki payını kalıcılaştırır. (CBIE’nin toplam öğrenci verisi ölçeği, bu kanalın sistemik önemini ortaya koyuyor.) ([CBIE][4])
3) “Küçük işletme → teknoloji işletmesi” dönüşümü hızlanırsa
POS, envanter ve e-ticaret araçlarının benimsenmesi; açık bankacılık ve gerçek zamanlı ödemeler gibi altyapılarla birleşince Türk esnaf-kobilerinin ölçeklenmesini kolaylaştırır. Bu da istihdama yeni halkalar ekler.
Kapanış: Kısa cevap, uzun hikâye
Kısa cevap: Kanada’daki Türkler; teknolojide kod yazıyor, sağlıkta şifa dağıtıyor, zanaatte üretim yapıyor, perakende ve gastronomide şehirlerin dokusuna tat katıyor, girişimcilikte niş pazarlar kuruyor.
Uzun hikâye: Öğrenci-profesyonel-girişimci üçgeni içinde, politika seti ve yerel ekosistemlerin sunduğu fırsatlar şekil veriyor. Eğer kategori bazlı seçimler akıllıca sürer, denklik ve dil eşiği daha hızlı aşılabilir hale gelirse; Türklerin Kanada’daki iş haritasında daha çok STEM + sağlık + ölçeklenen KOBİ görürüz. Ve bu harita, muhtemelen Toronto’nun koridorları ile Vancouver’ın yaratıcı stüdyoları arasında, Montréal’in kahve kokan sokaklarında çizilmeye devam edecek. ([Canada][7])
[1]: https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/turks?utm_source=chatgpt.com “Turkish Canadians – The Canadian Encyclopedia”
[2]: https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/services/immigrate-canada/express-entry/rounds-invitations/category-based-selection.html?utm_source=chatgpt.com “Express Entry: Category-based selection – Canada.ca”
[3]: https://www.turkishcanadian.org/?utm_source=chatgpt.com “TURKISH CANADIAN CHAMBER OF COMMERCE”
[4]: https://cbie.ca/media/facts-and-figures/international-students/?utm_source=chatgpt.com “International Students in Canada Infographic – CBIE”
[5]: https://canadaimmigrants.com/turkish-immigrants-in-canada/?utm_source=chatgpt.com “Turkish Immigrants in Canada | Immigration to Canada#”
[6]: https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/corporate/publications-manuals/report-parliament-cbs-2023-24.html?utm_source=chatgpt.com “2023-2024 Report to Parliament – Category-Based Selection in Express Entry”
[7]: https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/corporate/publications-manuals/express-entry-year-end-report-2023.html?utm_source=chatgpt.com “Express Entry Year-End Report 2023 – Canada.ca”